مگس پران

همه ی ما گاهی اجسام شناوری را می بینیم که وجود خارجی ندارند بلکه ناشی از انعکاسات خاصی درون چشم ما می باشند که این ها را اجسام شناور = نام علمی : فلوتر Floater یا مگس پران می نامند که به صورت نقطه، لکه، رشته، ابر یا نظیر این ها توصیف می گردند. برای درک بهتر این پدیده بایستی ابتدا با زجاجیه چشم آشنا شویم.

زجاجیه :

بیشتر فضای کره ی چشم را فضای زجاجیه تشکیل می دهد که مخلوطی است ژل مانند که از اجزای جامد معلق در زمینه ی آبکی تشکیل شده است.این ماده بی رنگ و تقریبا شفاف است یعنی در حالت ایده آل نور باید بدون تغییر از آن عبور کند. این ماده در نوزادان ژل مانند و نسبتا سفت است که فضای پشت عدسی چشم را پر کرده و به شبکیه چسبیده است. که همین مساله سبب می شود که در نوزادان اجزای جامد نتوانند آزادانه در زمینه ی آبکی حرکت کنند. با افزایش سن این ماده شل تر شده و اجزای جامد آزادانه تر در آن می توانند حرکت کنند.

چرا مگس پران ایجاد می شود؟

هریک از اجسام شناور در زجاجیه اگر بتوانند سبب ایجاد تغییر در نور عبوری از چشم گردند، ممکن است سبب ایجاد تصویری کاذب روی شبکیه شوند که ساده ترین حالت افتادن سایه ی آن جسم روی شبکیه است که با حرکت جسم تصویر آن هم جا به جا می شود و به این ترتیب اجسام شناور و یا مگس پران ایجاد می شوند.

انواع مگس پران :

برخلاف تصور رایج مگس پران یک بیماری نیست بلکه بیشتر نشانه ای از بیماری های چشمی است که هریک علت و درمان خاص خود را دارند که تشخیص و افتراق دقیق آنها از یکدیگر جز با معاینه ممکن نیست.

اولین و رایج ترین نوع مگس پران "مگس پران ناشی از ساختار طبیعی زجاجیه است" در بخش های قبلی اشاره کردیم که اجزای جامد زجاجیه در زمینه ی آبکی معلق هستند و گاهی این اجسام شناور به دلیل اندازه ی محل قرار گیری، تحرک زیاد و علل کمتر شناخته شده ی دیگر می توانند تصاویر متحرکی روی شبکیه ایجاد کنند. تعداد این نوع مگس پران ها در چشم می تواند کم یا زیاد باشد. 75% انسان های سالم این نوع مگس پران را تجربه کرده اند. این نوع مگس پران معمولا از نظر پزشکی اهمیت خاصی ندارد اما پرسشی که اینجا مطرح است این است که چرا ما همیشه تصویر اجزای شناور زجاجیه را نمی بینیم؟ در پاسخ ابتدا بایستی گفت که تعداد، اندازه، توزیع و میزان تحرک این اجسام در همه چشم ها یکسان نیست و حتی در یک چشم هم در سنین و شرایط مختلف متفاوت است. پس ممکن است تصاویر ایجاد شده گاهی قابل ملاحضه باشند و گاهی نه، دلیل دوم اینکه شرایط نور محیطی و روشنایی زمینه نیز در شکل گیری، کیفیت و وضوح این تصاویر نقش دارند؛ این نوع مگس پران ها معمولا هنگام نگریستن به یک زمینه ی روشن مانند آسمان آبی، منظره ی برفی یا دیواری سفید دیده می شوند. سوم اینکه درک یک تصویر در مغز اتفاق می افتد، اینکه ما نسبت به وجود یک تصویر آگاه شویم یعنی متوجه حضور آن بشویم فرآیند پیچیده ایست که افزون بر ویژگی های خود تصویر و روشنایی محیط به شرایط مغزی، ذهنی و روامشناختی ما نیز وابسته است. مجموع این عوامل باعث می شوند که ما گاهی این مگس پران ها را ببینیم و گاهی نبینیم (یا نسبت به حضورشان بی توجه باشیم) و بعضی افراد نسبت به وجود این مگس پران ها حساس تر از دیگران باشند. عواملی که باعث آبکی تر شدن زجاجیه و متحرک شدن اجزای جامد آن و یا بزرگتر شدن آنها شوند شانس بروز این نوع مگس پران را بالا می برند که از جمله این عوامل می توان به 1) سن بالاتر  2) شماره نزدیک بینی بیشتر  3) داشتن سابقه ی جراحی، ضربه و یا برخی بیماری های چشمی اشاره کرد.

درمان مگس پران :

اکثر بیماران با آگاهی از علت این نوع مگس پران و اطمینان از سلامت چشمشان به خوبی با آن کنار می آیند و اختلال چندانی در کیفیت زندگی شان پیش نمی آید در موارد اندکی این مگس پران ها اختلال شدید و پایداری در کیفیت زندگی بیمار ایجاد می کنند کهدر این موارد می توان جراحی ویترکتومی (خارج کردن زجاجیه از چشم) را در نظر گرفت. چشم های دارای این نوع مگس پران تقریبا چشم های سالم با بینایی کامل هستند پس بیمار باید قبل از تصمیم گیری به خوبی درباره ی این بیماری و جراحی آگاه شود. این نوع مگس پران درمان غیر جراحی ندارد.

از دیگر انواع شایع مگس پران، ناشی از جدا شدگی بخشی از زجاجیه است که به دور تا دور عصب بینایی چسبیده است که با افزایش سن رخ می دهد و در نتیجه بیشتر در افراد مسن دیده می شود. چون این قسمت ضخامت بیشتری از سایر قسمت های زجاجیه دارد سایه ی بزرگ و حلقه مانندی را روی شبکیه ایجاد می کند. در برخی شرایط این نوع مگس پران در افراد جوان هم دیده می شود مثلا افرادی که نزدیک بینی بالایی دارند بیشتر در معرض این مشکل چشمی می باشند و یا کسانی که سابقه ی جراحی داخل چشمی دارند (مثل جراحی های التهاب) ممکن است این نوع مگس پران را در سنین پایین تری تجربه کنند. افرادی که این نوع مگس پران به صورت ناگهانی تجربه می کنند بایستی فورا برای معاینه دقیق شبکیه مراجعه کنند. اگر بیمار علاوه بر مگس پران جرقه های نورانی را تجربه کند و یا بیمار همزمان تاری دید و یا افت کیفیت بینایی را تجربه کند مراجعه اورژانسی بیمار حائز اهمیت است.